نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری
مسابقه هفتگی شماره دو
ویژگی های اخلاقی معصومین است.
در آموزه
های اسلامی، تواضع یک صفت پسندیده و نشانه عقل است. انسان با مراجعه به عقل
درمیابند که این دنیا زودگذر و لذات آن اندک اند پس دیگر جایی برای تکبر نمی ماند
و این تنها افتادگی است که مقدمه ای برای کمال بشر است، تا آن جایی که خداوند به
پیامبرش امر می فرماید: (ای رسول من، پروبال رحمتت را بر تمام پیروان ایمانی ات به
تواضع بگستران) این سفارش به پیامبری است که خداوند در مقامش فرموده است، اگر به
خاطر تو نبود، هرگز جهان آفرینش را نمی آفریدم.[1]
تعریف
تواضع:
در لغت: از
وضع به معنای وضیع شدن، فروتنی کردن، فرونهادن
در
اصطلاح: به معنای کوچکی کردن و به دیگران ارج نهادن است، نه آن که خود را خوار کرده
و زیر بار ذلت رفت باشد، بنابراین تواضع آن است که انسان خود را از کسانی که در
جاه و مقام از او پایین تر اند برتر داند.
موارد
تواضع
مواضعی
را که قران در مورد تواضع مورد بررسی قرار میدهد:
1- تواضع در برابر خدا
إنّ الّذین آمنوا وعملوا
الصّالحات وأخْبتوا إلىٰ ربّهمْ أولٰئک أصْحاب الْجنّة ۖ
همْ فیها خالدون[2]
(کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته
انجام دادند و در برابر پروردگارشان خضوع و خشوع کردند، آنها اهل بهشتند؛ و
جاودانه در آن خواهند ماند!)
2- تواضع در برابر والدین
واخْفضْ لهما جناح الذّلّ من
الرّحْمة وقلْ ربّ ارْحمْهما کما ربّیانی صغیرًا[3]
(و بالهای تواضع
خویش را از محبّت و لطف، در برابر آنان فرود آر! و بگو: «پروردگارا! همانگونه که آنها
مرا در کوچکی تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار ده!)
3- تواضع در برابر مومنین
لا تمدّنّ عیْنیْک إلىٰ ما
متّعْنا به أزْواجًا منْهمْ ولا تحْزنْ علیْهمْ واخْفضْ
جناحک للْمؤْمنین[4]
(بنابر این،) هرگز
چشم خود را به نعمتهای (مادّی)، که به گروههایی از آنها [= کفّار] دادیم، میفکن! و
بخاطر آنچه آنها دارند، غمگین مباش! و بال (عطوفت) خود را برای مؤمنین فرود آر!)
4- تواضع در برابر مستمندان
ولا تطْرد الّذین یدْعون ربّهمْ
بالْغداة والْعشیّ یریدون وجْهه ۖ ما علیْک منْ حسابهمْ
منْ شیْءٍ وما منْ حسابک علیْهمْ منْ شیْءٍ فتطْردهمْ
فتکون من الظّالمین[5]
(و کسانی را که صبح
و شام خدا را میخوانند، و جز ذات پاک او نظری ندارند، از خود دور مکن! نه چیزی از
حساب آنها بر توست، و نه چیزی از حساب تو بر آنها! اگر آنها را طرد کنی، از ستمگران
خواهی بود!)
5- تواضع دربرابر استاد
قال له موسىٰ هلْ أتّبعک علىٰ
أنْ تعلّمن ممّا علّمْت رشْدًا[6]
موسی به او
گفت: «آیا از تو پیروی کنم تا از آنچه به تو تعلیم داده شده و مایه رشد و صلاح است،
به من بیاموزی؟»
6- تواضع مسئولین در برابر
مردم
فبما رحْمةٍ من اللّه لنْت لهمْ ۖ ولوْ
کنْت فظًّا غلیظ الْقلْب لانْفضّوا منْ حوْلک ۖ فاعْف عنْهمْ
واسْتغْفرْ لهمْ وشاورْهمْ فی الْأمْر ۖ فإذا عزمْت فتوکّلْ
على اللّه ۚ إنّ اللّه یحبّ الْمتوکّلین[7]
7- (به (برکت) رحمت
الهی، در برابر آنان [= مردم] نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از
اطراف تو، پراکنده میشدند. پس آنها را ببخش و برای آنها آمرزش بطلب! و در کارها،
با آنان مشورت کن! اما هنگامی که تصمیم گرفتی، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا
خداوند متوکلان را دوست دارد.)
کیفیت
تواضع :
چگونه
باید تواضع کرد؟ موارد زیادی است برای پاسخ به این سوال که تنها به پاره ای از
آنها اشاره می کنیم.
1- تواضع در راه رفتن
ولا تمْش فی الْأرْض مرحًا ۖ
إنّک لنْ تخْرق الْأرْض ولنْ تبْلغ الْجبال طولًا[8]
(و روی زمین، با
تکبر راه مرو! تو نمیتوانی زمین را بشکافی، و طول قامتت هرگز به کوهها نمیرسد!)
اسرا 37
2- تواضع در سخن گفتن
(فقولا له قوْلًا
لیّنًا لعلّه یتذکّر أوْ یخْشىٰ[9])
(اما به نرمی با
او سخن بگویید؛ شاید متذکّر شود، یا (از خدا) بترسد!)
3- تواضع در نشستن
قال
الصادق: إنّ من التّواضع أنْ یجْلس
الرّجل دون شرفه .[10]
امام صادق علیه السلام فرمود: (از تواضع است که مرد در جایى نشیند که پائینتر از مقام
و شرف او باشد.)
خلاصه
بحث:
تواضع
زمانی ارزشمند است که برای خدا و در راه خدا باشد و از انگیزه های عالی و اهداف
بلند آسمانی نشات بگیرد. تواضع و فروتنی اگر به هدف خدا و برای خدا نباشد، ذلت و
خواری است. و انسان مومن و متخلق با اخلاق حسنه زیر بار ذلت و خواری نمی رود.
بنابر این مطلق گرایی در مسائل اخلاقی نادرست است . به قول شاعر :
جهان چون
خط و خال و چشم و ابروست که هر چیزی به
جای خویش نیکوست
1 - آیه ولاتمش
فی الارض مرحا بیانگر تواضع در ....... است؟
الف) در سخن گفتن
ب) تواضع در راه رفتن
ج) تواضع در نشستن
د ) تواضع در معاشرت
2 - کدام آیه بیانگر تواضع
در برابر استاد می باشد؟
الف) 66 کهف
ب) 159 آل عمران
ج) 88 حجر
د) 52 انعام
3 - طبق متن تواضع زمانی
ارزشمند است که .....
الف) برای خدمت خلق باشد
ب) برای پرورش انسان باشد
ج) در راه خدا و برای خدا
باشد
د) نمود ظاهری داشته باشد
نظر دهید